اسلام تنها آیینی است که هردو جنس مرد و زن را دارای حق حیات برشمرد وضمن تأکید بر بهره مندی هردوجنس از عقل، نظریه برخورداری زن از حقوق انسانی وحفظ کرامت و هویت او را مطرح کرد. بر همین اساس در این بخش سعی می‌شود با طرح مبانی دینی پیرامون ابعاد و ویژگی‌های هویتی زنان، به تبیین جایگاه و نقش زن در خانواده از منظر اسلام بپردازیم. از آن جا که مراجعه به متون دینی و اخذ دیدگاه از آن، کار مجتهد بوده و در صورت عدم بهره مندی از لوازم اجتهاد امکان خطا در برداشت بالا می‌باشد، به جای مراجعه مستقیم به منابع می‌توان به آثار مجتهدان رجوع کرد. در این موضوع نیز تلاش شده است با بهره گیری از اندیشه های مجتهد و رهبر گرانقدر حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی رویکرد اسلامی استخراج شود. 

جایگاه زن در خانواده

خانواده پایه اصلی در هر جامعه ای بوده و ادامه حیات جامعه به حفظ و وجود خانواده وابسته است. اگر جامعه را مانند یک بدن بدانیم، هر خانواده یکی از سلول های تشکیل‌دهنده آن است و در واقع بدن چیزی جز همین سلول ها نیست. پس اگر این سلول ها سالم باشند، یعنی بدن سالم است[1] و در مقابل، نابودی و فساد و بیماری سلول ها بطور قهری و طبیعی معنایش بیماری بدن است و اگر توسعه پیدا کند به جاهای خطرناکی برای کل جامعه منتهی می‌شود.[2] زیرا اگر خانواده‌‌‌‌‌‌ای در جامعه نباشد، همه تربیت‌های بشری و همه نیازهای روحی انسان‌ها ناکام خواهد ماند. زیرا طبیعت و ساخت بشری این گونه است که جز در آغوش و محیط خانواده آن تربیت سالم و کامل پیدا نخواهد شد.[3] علاوه بر این اگر نسل‌ها بخواهند فرآورده‌های ذهنی و فکری خود را به نسل‌های بعدی منتقل کنند و جامعه از گذشته خودش بخواهد سود ببرد، این فقط با خانواده ممکن است. در محیط خانواده است که اول بار همه‌ی هویت و شخصیت یک انسان بر اساس فرهنگ آن جامعه شکل می‌گیرد و این پدر و مادرند که به طور غیر‌مستقیم و بدون اینکه خود آنها تصنعی به کار ببرند، به طور طبیعی محتوای ذهن و فکر و عمل و معلومات و اعتقادات و مقدسات را به نسل بعدی منتقل می‌کنند.[4]

بنابراین مشخص شد در یک جامعه اسلامی بدون وجود یک خانواده سرزنده، بانشاط، اصلا امکان پیشرفت وحرکت به سمت جلو وجود ندارد.[5] در این میان در خانواده زن جایگاهی بسیار اساسی و رفیع دارد و یکی از مهم‌ترین ارکان آن به شمار می‌رود. چرا که آن عنصر اصلىِ تشکیل خانواده، زن است. در واقع خانواده را هم زن به وجود می آورد و هم اداره می‌کند. بدون مرد، ممکن است خانواده‌ای باشد. یعنی اگر فرض کنیم در خانواده‌ای، مرد خانواده حضور نداشته باشد، زن خانواده اگر عاقل، با تدبیر و خانه‌دار باشد، خانواده را حفظ می‌کند؛ اما اگر زن از خانواده‌ای گرفته شد، مرد نمی‌تواند خانواده را حفظ کند.[6] علاوه بر این بعضی از کارها در خانه مانند فرزندآوری تنها از عهده جنس زن برمی آید. به همین جهت خانواده باید در درجه اول اهمیت برای زنان قرار داشته باشد و جایگاه اصلی خود را خانواده بداند. زنان باید درک کنند مهم‌ترین نقشی که در هر سطحی از علم و سواد و معنویت می‌توانند ایفاء کنند، نقشی مادری و همسری است. این از همه‌ی کارهای دیگر او مهمتر است. چراکه این، آن کاری است که غیر از زن، کس دیگری نمی‌تواند آن را انجام دهد.[7] البته به هیچ‌وجه به معنای این نیست که زنان احساس کنند در خانه محبوس بوده و همه وظایف آن‌ها منحر به خانه است. زن از شرکت در مسائل اجتماعی و دخالت در مبارزات و فعالیت‌های عمومی منع نشده است.[8] مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه‌ی نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریک اند. مسئولیت اداره‌ی جامعه‌ی اسلامی و پیشرفت جامعه‌ی اسلامی بر دوش همه اعم از زن و مرد است. اما نکته مهم و قابل توجه این است که آیا زن حق دارد به خاطر همه‌ی چیزهای مطلوب و جالب و شیرینی که در بیرون از محیط خانواده برای او ممکن است تصور شود، نقش خود را در خانواده از بین ببرد؟ خیر. زن حتی در صورت داشتن مسئولیت دیگر بایستی نقش خود در خانواده را مسئولیت اول و اصلی خودش بداند. چراکه بقای نوع بشر، رشد و بالندگی استعدادهای درونی انسان و حفظ سلامت روحی جامعه به این نقش وابسته است.[9] به همین خاطر، غرب و فرهنگ غربی تمرکز ویژه‌ای بر روی مسئله زن کرده است. زیرا وقتی اصل خانواده - یعنی زن - زیر سؤال و متزلزل است، در خانواده هیچ‌چیزی در جای خودش قرار ندارد وخانواده به سمت متلاشی شدن پیش می‌رود.