مبانی تأدیب کودک و نوجوان از نگاه اسلام بر اساس دروس استاد حاج شیخ محمد حسن وکیلی با تدوین و تنظیم سید علی اکبر حکیم صدر توسط مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام نور و دانشگاه امام حسین ^{(علیه السلام)} منتشر شد.

فهرست سرفصل های این کتاب به شرح ذیل می باشد:

مقدمه: مبادی تصوری (مفاهیم کلیدی در الگوی تأدیب دینی)

فصل اول؛ مفهوم شناسی

تربیت     

عدم استفاده کلید واژه تربیت در این مبحث             

معنای «تأدیب» در زبان عربی              

تأدیب، وظیفه پدر یا مادر؟      

رابطه تأدیب با معنای اصطلاحی تربیت

ترجیح کلمه تادیب بر تربیت؛ به سبب معنای ارزشی نهفته در واژه       

کاربرد «تزکیه» در مورد بزرگسالان    

کودک و تزکیه        

تفاوت تعلیم و تأدیب

رابطه تعلیم و تأدیب با مدیریت رفتاری خودآگاه و ناخودآگاه  

فصل دوم؛ حل تعارض بدوی برخی روایات در زمینه تعلیم و تأدیب     

فصل سوم؛ نسبت مبانی دینی در مباحث تربیتی با مبانی غیر دینی        

بررسی چند نمونه از دو الگوی تربیتی  

فصل چهارم؛ امکان استفاده از مباحث فراسیستمی یک الگو در الگوهای تربیتی دیگر         

مرحله اول: آموزش

فصل اول:‌ احکام فقهی تأدیب 

محدوده عدم جواز دخالت مربی در امور متربی    

- حیطه مسائل ولایی

- حیطه محدودیت‌های شرعی 

تفاوت فقه و اخلاق  

فصل دوم:‌ نقطه شروع فرایند تعلیم و تربیت          

اولویت های مستفاد از قرآن کریم           

زمانبدی تربیت       

اعتبار روایات مربوط به دوره های هفت ساله        

فصل سوم: جایگاه تشویق و تنبیه در الگوی تأدیب دینی         

جایگاه کلی تشویق و تنبیه در روایات     

تأثیرات منفی تشویق محوری در هفت سال دوم      

تفاوت تشویق حسی با تشویق غیبی        

تأثیرات مثبت اجبار و الزام در هفت سال دوم         

تأکید بر تنبیه در الگوی تربیت دینی، از باب ایجاب جزئی است            

جواز تنبیه بدنی نسبت به همسر ناشزه    

کیفیت جمع میان اجبار و تنبیه با رفق و مدارا        

نقدی بر رویکرد سلبی به الزام و تنبیه در نظام کنونی آموزش و پرورش              

تفاوت «عبودیت» در الگوی اسلامی با «قانونپذیری» در الگوی غربی

حکایتی از اوج قانون پذیری در فرهنگ غرب      

ضرب فرزند در روایات؛ قضیه حقیقیه یا خارجیه؟

شرایط ثانوی جامعه و اقتضائات آن        

جایگاه شاکله در تربیت          

تفاوت تشویق با پاداش            

اعلام قبلی در تشویق و تنبیه  

تشویق مطلوب در تربیت دینی

عناوین متزاحم با تشویق         

- تشویق و ایجاد عجب و غرور              

- تشویق و ایجاد توقع              

- تشویق و ایجاد حسادت یا سرشکستگی در دیگران               

روش تشویق بر پایه نمره و میزان رشد 

روش تشویق در قالب کارت امتیاز         

تشویق معنوی         

جمع بندی مسأله تشویق در الگوی تربیتی اسلام     

فصل چهارم:‌ مراحل سه‌گانه تأدیب         

خروج برخی از عوامل ایجاد رفتار از دسترس مربی            

تقسیم رفتار به خودآگاه و ناخودآگاه         

اسباب صدور فعل خودآگاه      

سبب اول: شناخت‌ها و آگاهی‌ها              

سبب دوم:‌ تمرکز و توجه        

سبب سوم: تمایلات و گرایش‌ها               

مسأله اصلی: ‌چگونه می‌توان مبادی افعال ارادی انسان ها را جهت دهی کرد؟      

چگونگی ایجاد یک فعل اختیاری از طریق تشویق 

عوامل پایداری رفتار              

راه حل اول: ناخودآگاه سازی رفتارها    

راه حل دوم:‌ استوارسازی رفتارها          

انواع تربیت            

فصل پنجم:‌ اصول تأدیب علمی              

تعلیم؛ اولین پایه تأدیب            

کدام آگاهی منشأ رفتار است؟  

- آگاهی‌های بنیادین 

جایگاه شناخت صحیح نسبت به توحید و معاد در تربیت        

- آگاهی‌های فرعی  

اقسام آگاهی بخشی  

تفاوت مکاتب اخلاقی              

اهمیت آگاهی بخشی در تمام سطوح کار تربیتی     

آموزش‌های واجب  

- آموزش عقاید جهت جلوگیری از سقوط در شبهات              

حکم شرعی ورود به محیط های آموزشی آلوده      

- آموزش احکام عملی مورد ابتلاء         

اولویت بندی آموزشی             

اهمیت بومی سازی در تنظیم اولویت های آموزشی

اصول تربیت علمی در روایات               

محور دوم: تذکر و یادآوری    

فصل اول: تأدیب تذکیری

ریشه فراموشی:‌ محدودیت نفس              

فرایند تذکر در دستورات و توصیه‌های دینی          

هدف نهایی شریعت:‌ ذکر دائم خدا          

جریان لهو و لعب؛ نقطه مقابل جریان تذکر            

معنای لهو

معنای لعب              

نسبت لهو با لعب    

نمونه‌هایی از لهو و لعب         

تأثیر لهو و لعب در انحرافات تربیتی     

تنها استثناء لهو:‌ لهوهای ظاهری            

مصادیق لهوهای مجاز برای مؤمنین در روایات    

حکم اولی لهو و لعب برای بزرگسالان   

حکم ثانوی لهو و لعب برای بزرگسالان 

عدم ابتلاء ممنوعیت‌های مطلق شرعی به تزاحم غالبی          

جایگزین بازی در بزرگسالی  

شاخصه تربیت ایده ال در سن پانزده سالگی           

تفاوت ورزش و بازی             

جایگاه ورزش مباح در تربیت دینی       

جمع بندی

فصل دوم:‌ اصول تأدیب تذکیری ()        

بازی کودکان، ابزار اصلی آموزش و تربیت در هفت سال اول              

تعریف بازی در نگاه روان شناسان        

بازی در تربیت دینی              

تأثیر عبادت در تخلیه انرژی  

نکات مربوط به آزادی در هفت سال اول

- راهبرد کلان: اجازه ظهور اقتضائات فطری        

- تولید بازی در راستای نیازهای فطری کودک      

- دقت در انتخاب بازی‌های متناسب با نیازهای فطری کودک 

بازی در هفت سال دوم           

ملاک اول:‌ عدم اشتمال بر عنوان حرام  

ملاک دوم: عدم تلازم با فساد  

ملاک سوم:‌ سازگاری با ضوابط طبی    

ملاک چهارم:‌ موجب لهو نباشد              

محور سوم:‌ انگیزش و برانگیختگی       

فصل اول اصول تأدیب انگیزشی           

علل ایجاد تمایل و گرایش       

انواع تمایلات         

- تمایلات حقیقی افراد             

- پر شدن از یک لذت مرجوح

- تمایلات کاذب       

- خلق عادت            

- تمایل ناشی از توهم              

کسر و انکسار تمایلات           

راه اصلی تحصیل انگیزه در اخلاق:‌ تصدیق به فایده             

سه حالت کلی          

حالت اول:‌ تمایل به ذات عمل در نظام عقل و حیاء

حالت دوم:‌ تمایل به آثار عمل 

حالت سوم:‌ تمایل نسبت به مقارنات عمل

تطبیق حالات سه گانه بر موضوع «حجاب»         

بررسی حالات سه گانه تربیتی نسبت به کودک و نوجوان      

راه حل اول:‌ جایزه و مجازات اعتباری  

راه حل دوم: قانون محبت و احترام‌         

فوائد محبت کردن به کودکان  

ارتباط احترام با محبت در تنظیم جاذبه و دافعه      

روش‌های ابراز محبت به کودکان           

معنای احترام و اکرام              

میزان احترام و اکرام به بچه  

تفاوت احترام و اکرام به نسبت ضریب منزلت اجتماعی        

اقسام اکرام              

محبت کودک به والدین؛ مهمترین راهبرد در الگوی تربیت دینی کودک

تحلیل کلان الگوی تربیت دینی و تفاوت آن با الگوهای بشری

تقسیم محبت به ذاتی و عرضی

فرایند ایجاد محبت عرضی     

چگونگی رفع نیاز فرزندان توسط والدین

تأثیر ایمان در لطافت نفس و محبت نسبت به فرزندان            

محبت معلم نسبت به شاگردان 

انواع نیازهای کودک:‌ - روحی - جسمی - روحی - جسمی   

تفاوت افراط در محبت با افراط در مظاهر محبت  

بی توجهی به خواسته‌های نادرست فرزند؛ مصداق محبت و دلسوزی    

نیاز به محبت در هفت سال دوم و سوم