دکتر علیرضا بهرامی، محقق و استاد دانشگاه، در نشست تخصصی‌ «تاریخ فمینیسم» که به صورت مجازی برگزار شد، مبانی سنتی نگاه به زن در ایران را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: در این زمینه باید مبانی اجتماعی، فرهنگی و ادبی و دینی مورد مطالعه قرار گیرد.

وی بیان داشت: در مبانی اجتماعی، ساختار اجتماعی جامعه ایران و ساختار طبقاتی، در مبانی فرهنگی و ادبی مادرگونه بودن زن در ایران و در مبانی دینی، هویت و مالکیت مستقل زن البته در کنار مرد مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

دکتر بهرامی درباره حضور اجتماعی زنان در عصر مشروطه تأکید کرد: زنان پس از مشروطه از حالت فرودست و انزوا خارج شده و اعلام می‌کنند که ما صاحب نظر هستیم. باید نظر و رأی ما دیده و شنیده شود. وی ادامه داد: در دوره مشروطه سه اتفاق درباره زنان رخ می‌دهد؛ ۱ – تأسیس مدارس نوین، ۲ – تأسیس انجمن‌ها و ۳ – تأسیس روزنامه‌‌ها. این محقق تاریخ درباره تأثیرات تأسیس مدارس نوین بر جامعه ایران به ویژه زنان یادآور شد: این مدارس به وسیله آمریکایی‌ها برای مسیحیان تأسیس می‌شود نه ایرانیان. ولی هدف اصلی میسیون‌ها، تبلیغ مسیحیت و به دنبال آن تبلیغ و ترویج فرهنگ غربی در ایران بوده است.

وی افزود: در مشروطه تأسیس مدارس مهم می‌شود چرا که جناح اسلام‌گرا، مخالف تأسیس این مدارس بوده‌اند. البته مدرسه پیش از مشروطه هم وجود داشته و کسی به آن کاری نداشته است، ولی چرا در مشروطه مهم می‌شود؟ چون مشرعه‌خواهان نگران این بودند که فرهنگ غربی توسط مدارس نوین به جامعه ایران منتقل شود.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: مشکل مشروعه‌خواهان تحصیل و با سواد شدن بانوان ایرانی نبوده است، بلکه می‌ترسیدند این مدارس فرهنگ غرب را در جامعه ترویج کنند. مشروعه‌خواهان معتقد بودند از مدرسه‌ای که آمریکایی‌ها تأسیس می‌کنند چیز خاصی بیرون نمی‌آید، بلکه این مدارس فرهنگ غرب را ترویج می‌کند. وی اضافه کرد: بنابراین ترس مشروعه‌خواهان از دانش آموزان نبوده، بلکه از اساتید و معلمانی بوده که در این مدارس تدریس می‌کردند. وقتی براساس چنین نگاهی موضوع مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد متوجه می‌شویم که چرا فردی همانند شیخ فضل الله نوری با تأسیس این مدارس مخالف بوده است.

پژوهشگر عرصه تاریخ گفت: البته جناح مقابل یعنی مشروطه‌خواهان نیز در برابر این سخن مشروعه‌خواهان موضع گرفته و بر روی مسائل دینی که حساسیت‌زا بوده، تکیه می‌کرده‌اند. برای نمونه بر روی آزادی و سواد زنان مانور داده و می‌گفتند: زنان جامعه ایرانی بدبخت و بیکار هستند و راه رهایی از این موضوع با سواد شدن آن‌هاست. این در حالی بوده که در آن زمان جامعه زنان ایران مشغول فعالیت‌های مختلف بوده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به تربیت فرزند، قالیبافی و… اشاره کرد. ولی مشروطه خواهان این موضوع را مطرح نمی‌کردند، چون به دنبال نشان دادن نقاط ضعف بوده‌اند.

وی ادامه داد: حتی وقتی این مباحث در ایران مطرح می‌شود، اروپا گرفتار انقلاب صنعتی بوده و به اعتراف تاریخ، این دوران بدترین دوران برای زنان بوده است، ولی هیچ اشاره به آن‌ها نمی‌شود. وی با اشاره به این‌که در بحث تأسیس مدارس نوین، مشروطه‌خواهان در برابر مشروعه‌خواهان پیروز شدند، عنوان کرد: تنها هفت سال پس از مشروطه شاهد تأسیس ۶۳ مدرسه با ۲۵۰۰ دانش آموز بودیم. این محقق تاریخ بیان کرد: البته دختران و زنانی که در این مدارس تربیت شده بودند در دوران پهلوی بسیار مورد استفاده قرار گرفته و مباحث این رژیم را دنبال می‌کردند. بنابراین نخستین دعوا در زمان مشروطه درباره زنان، به تأسیس مدارس نوین باز می‌گشت.

وی درباره تأسیس انجمن‌های زنان نیز اذعان کرد: انجمن‌ها یکی از نقاط تاریک تاریخ هستند، ولی در دوره مشروطه سربرمی‌آورند. البته برخی از انجمن‌ها نخست با اجازه علمای دین و برای رسیدن به دین تأسیس می‌شوند، ولی در زمان مشروطه کارآیی آن‌ها تغییر می‌کند. این استاد دانشگاه، انجمن آزادی زنان، مخدرات وطن، خواتین اصفهان و جمعیت انقلاب نسوان را از مهم‌ترین انجمن‌های آن دوران برشمرد و تصریح کرد: انجمن‌های زنان طرح‌های خود را از مجلس نخست دنبال می‌کنند، ولی این طرح‌ها حتی در آن مجلس هم که مذهبی نیز نبوده، رد می‌شود. چون هر چند مجلس مذهبی نبوده، ولی سنتی بوده است.

بخش پایانی سخنان دکتر بهرامی درباره روزنامه‌های زنان دوره مشروطه بود که وی درباره آن‌ها گفت: در این دوره سه نشریه دانش، روزنامه شکوفا و روزنامه زبان زنان به چاپ می‌رسد. نشریه دانش توسط کحال که یک زن یهودی بوده تأسیس می‌شود. در این نشریه سعی می‌شود بیشتر مباحث فرهنگی مطرح شود ولی زیاد دوام نمی‌آورد. وی افزود: روزنامه شکوفا به وسیله عمیدی مزین السطنه تأسیس و مباحث اجتماعی و سیاسی مطرح می‌شود. روزنامه زبان زنان نیز توسط صدیقه دولت آبادی تأسیس می‌شود که برای نخستین بار مباحث مربوط به فمینیسم در این روزنامه مطرح می‌شود.

انتهای پیام/