پیشتازی در تولید متون درسی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، محمد قاسمی‌شوب مدیر بخش تولید متن و محتوای آموزشی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، از برنامه‌های ویژه تولید کتب درسی خبر داد و گفت: مدیریت متن و محتوای دانشگاه جامع امام حسین(ع) متولی امر تولید کتاب‌های درسی مصوب و فعال در حوزه علوم انسانی و در حوزه فنی مهندسی و علوم پایه هست. این مجموعه برنامه‌هایی برای روزهای آتی هم در دستور کار خود قرار داده که ریشه حرکت‌های بزرگ تربیتی آموزشی در سطح کشور است.

قاسمی‌شوب با اشاره به تحول در نظام تولیدات محتواهای آموزشی خاطر نشان کرد: موضوع تحول در متن و محتوای آموزشی دانشگاه‌ها در کشور ما یک امر بدیهی و البته مهم است که با عنایت به تأکیدات رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) مبنی بر بومی سازی و اسلامی سازی متون علوم انسانی و بروز رسانی متون آموزشی انجام می‌گیرد. آنچه که مجموعه ما به عنوان هدف دنبال می‌کند و همچنین از ما خواسته شده تولید محتوای بروز، اسلامی، نافع و کارآمد بر پایه تجربیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. در حوزه علوم انسانی قاطبه کتب تخصصی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها که در حال تدریس است، نیاز به یک بازنگری به جهت اسلامی سازی و بومی سازی دارد که این مسئله وظیفه ما است. ما همچنین در حوزه علوم پایه و فنی مهندسی می‌توانیم از تجربیات سپاه پاسداران استفاده کنیم. لازمیه این کار این است که  دانش تولید شده با رعایت ملاحظات امنیتی و حفاظتی در متون آموزشی برای انتقال به نسل‌های آینده ثبت بشود و ما متن و محتوایی را تولید بکنیم که ساخته و پرداخته خود اساتید دانشگاه است.

وی همچنین لازمه تمدن‌سازی را دانشگاه معرفی کرد و افزود: دانشگاهی که بخواهد تمدن‌ساز بشود و در جایگاه تراز انقلاب اسلامی قرار بگیرد باید بتواند متن و محتوای نوین، کارآمد، نافع، اسلامی و بومی مهیا بکند.

 ایشان از گام‌های ضروری در جهت تولید متن و محتوای بومی و اسلامی خبر داد و گفت:مجموعه ما به منظور تولید متن و محتوای بومی، پاسخگو به نیازها و همخوانی با مبانی نظری، گام‌هایی را ضروری می‌داند. ابتدای امر ما به یک نیازسنجی آموزشی احتیاج داشتیم تا به نقشه راه جامع به منظور تولید متن و محتوا دست پیدا کنیم که این مسئله با عنایت به نوع مخاطبی که ما داریم و با توجه به نیازسنجی آموزشی انجام شده صورت گرفت. در واقع مجموعه با احصاء رشته‌های دانشگاهی مصوب در دانشگاه که شقوق مختلف علوم انسانی، علوم پایه و فنی مهندسی را شامل می‌شود؛ توسط اساتید خبره و متخصص مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر درسی متن و محتوای متناسب با آرمان‍‌های گفته شده نداشته باشد آن درس یا رشته را در نقشه راه خودمان می‌گنجانیم.

بعد از گام اول که بدست آوردن نقشه راه مبتنی بر نیاز سنجی آموزشی انجام شده با بهره‌گیری از نظرات متخصصان و نخبگان بود، گام دوم شروع می‌شود. ما در گام دوم نیازمند یک شیوه‌نامه هستیم. یعنی یک دستورالعملی که ما بخواهیم آن نقشه راه را به اجرا در بیاوریم. این کار با تشکیل کارگروه‌ها و مطالعات بنیادین در دانشگاه در حوزه علوم انسانی و علوم پایه انجام شد. ما اکنون به یک شیوه‌نامه مشخص و جامع رسیده‌ایم و آن را مصوب کرده‌ایم.

گام سوم که باید انجام می‌دادیم. توانمند سازی اساتید و مولفان بود. لذا ما برای ارتقاء سطح اساتید، یک سری دوره‌های توانمندساز در تولید متن و محتوای آموزشی در این دانشگاه به تصویب معاونت آموزشی سپاه رساندیم. این دوره‌ها هر ساله برگزار می‌شود که در آن مهارت‌های بروز تولید کتب درسی آموزش داده می‌شود.

قاسمی شوب همچنین با توضیح از تصویرسازی کتب درسی و فواید آن افزود: یکی از نکات مهمی که در تولید کتب درسی باید مدنظر قرار بدهیم تا کتاب برای اساتید و دانشجویان کشور مرجع محسوب شود، بحث تصویرسازی کتاب‌ها است. کتاب باید دارای غنای علمی مکفی باشد. تصویر سازی متن و محتوای آموزشی به این معنا است که ما بعد از تولید یک اثر فاخر به انحاء مختلف، برای شناساندن آن اثر برای سایر دانشگاهیان تلاش کنیم. برای پیشبرد مسئله تصویرسازی ،سلسله نشست‌های بررسی و نقد کتاب با دانشگاه‌های مختلف را در دستور کار قرار دادیم.

کتب مورد ارزیابی و داوری اساتید دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد و کرسی‌های نقد کتاب برگزار می‌شود و این تضارب آراء منجر به شناخته شدن کتاب می‌شود و غنای علمی و به طبع رفع نواقص را هم به دنبال دارد. بحث دیگر رونمایی از کتاب است که با حضور اساتید مجرب و مفاخر علمی برگزار می‌شود. همچنین تعامل با رسانه‌های همگانی و خبرگزاری‌ها معرفی کتاب را برای ما سهل می‌سازد. ما در حوزه بهره‌گیری از تجربیات مجموعه‌های موفقی که در تولید کتب درسی مهارت داشته‌اند بی‌تفاوت نبودیم. مجموعه‌هایی مثل انتشارات سمت، دانشگاه امام صادق .

 مدیر تولید متن و محتوای دانشگاه از رشد کیفی و کمی کتب آموزشی دانشگاه جامع و مقایسه با سال‌های گذشته خبر داد و گفت: مدیریت متن و محتوای دانشگاه قریب به 4 سال فعالیت خودش را به صورت مجزا آغاز کرده است که پیش از این تولید متن و محتوای آموزشی توسط معاونت محترم دانشگاه دنبال می‌شد که با توجه به اهمیت امر برای فرمانده دانشگاه جامع امام حسین(ع)، مدیریت متن و محتوا در معاونت تربیت آموزش دانشگاه قرار گرفت. پیش از این ما تا سال 1391  تعداد 764 کتاب درسی و غیر درسی تولید داشتیم. از سال 1392 تا 1400نزدیک به 900 عنوان کتاب با عناوین عمومی و تخصصی چاپ شده است. از سال 1401 تا حال حاظر ما تنها 200 عنوان کتاب درسی – تخصصی را در حال اجرا داریم. دانشگاه جامع امام حسین(ع) علاوه بر دروس علمی و تخصصی در رشته‌های مختلف، یک سری دروس تربیتی یا به تعبیری شایستگی‌های عمومی تربیتی را هم دارد که برای این دروس هم متن و محتوای فاخر هم تهیه و تدوین گردید.

 قاسمی شوب سه مولفه اساسی را که در عرصه تولید کتب درسی اهمیت دارد را نام برد و افزود: مولفه اول بحث تدوین و تألیف است. مولفه دوم ترجمه و آخرین مولفه، بازنگری کتب درسی می‌باشد. در مسئله تدوین و تألیف اول باید اشاره بکنم به این حدیث پیامبر که می‌فرمایند: اطلبوا العلم ولو بالصين . یعنی علم در چین هم باشد، بروید یاد بگیرید. این‌طور نیست که سایر علومی که در این جهان ساری است و دیگران به آن دست پیدا کردند؛ ما خودمان را از آن‌ها محروم کنیم. بخصوص در رشته‌های فنی مهندسی و علوم پایه. در مولفۀ دوم ترجمه آثار فاخر و بروز جهانی را ما در دستور کار قرار دادیم. به طور مثال کتابی که در لبه مرز دانش است به اساتید خبره و توانمند می‌سپاریم تا آنرا ترجمه کنند.

مؤلف سوم که بازنگری است، روزآمدی کتاب بررسی می‌شود. علم هر روز در حال بروز شدن هست، لازم است آثار تولیدی هم مورد بازنگری قرار بگیرند.این کتاب‌ها بنا بر صلاح دید متخصصان هر بخش، هر 5 سال یکبار بررسی و بروز می‌شوند. بر فرض مثال محتوای کتب علوم کامپیوتری با گذشت زمان با تکنولوژِی جدیدی روبرو می‌شود که باید مورد بازبینی قرار گیرد و غنای علمی پیدا کند.

 در پایان وی از وجود حساسیت‌های ویژه در زمینه تدوین و تألیف کتب درسی گفت و افزود: در رابطه با مشارکت در تدوین، تألیف، ترجمه و بازنگری کتب درسی ما حساسیت ویژه‌ای داریم. تولید کتب درسی در صلاحیت هر پژوهشگر و تولید کننده کتاب نیست. کتاب درسی را باید استادی که در آن حوزه وقت صرف کرده و با جغرافیای درس آشنایی کامل دارد، تولید کند. یکی از سیاست‌هایی که ما بکار بستیم تا بتوانیم کتب درسی خودمان را در سطح کشور مطرح کنیم، بهره گیری از اعضای هیئت علمی تراز اول سایر دانشگاه‌ها به عنوان مؤلف همکار است و ما از این امر استقبال می‌کنیم.