یادداشت: مقالات کاربردی، ظرفیت طلایی حل مسائل کشور/ isc فرصتی برای رقابت در میدان علم نافع

دکتر محمدرضا حسنی آهنگر

رئیس دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام

برای درک اثرگذاری تولید علم کاربردی در فرآیند حل مسائل کشور، ابتدا باید بستر انتشار بخشی از محتوای علمی، یعنی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام موسوم به «ISC» و تاریخچه و چرایی تشکیل آن را فهم نماییم. مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، یک مرکز علمی و پژوهشی است که هدف آن ترویج و پیشرفت علم و فناوری در جهان اسلام است. سازمانی است که خدمات مرتبط با تحقیق و نشر علمی، نمایه سازی استناد و ارزیابی علمی را به جامعه دانشگاهی جهان اسلام ارائه می‌کند. ISC در سال ۱۹۸۷ تاسیس شد و مقر آن در فرهنگ شهر تاریخی شیراز است. این مرکز از بدو تأسیس تاکنون و در گام اول با ابتکارات و برنامه‌های مختلف در تلاش بوده تا شکاف بین جهان اسلام و سایر جوامع علمی را از بین ببرد. دیگر گامی که در پس پرده‌ی این تارنمای اسناد علمی دنبال می‌شود، تجمیع و بهره‌مندی از محتواهای کاربردی این مجموعه برای حل مسائل کشورهای عضو است. موسسه ISC شامل مقالاتی از بیش از ۵۰ کشور جهان است و طیف وسیعی از رشته‌های علمی از جمله علوم طبیعی، علوم اجتماعی و علوم انسانی را پوشش می‌دهد. ناگفته نماند که این موسسه به طور مداوم با مقالات و استنادات جدید به روز می‌شود و آن را به منبعی ارزشمند برای محققانی تبدیل می‌کند که مایلند با آخرین پیشرفت‌ها در زمینه خود به روز بمانند.

*مزیت‌های (isc) شدن مقالات

مزیت اصلی درج مقالات در این نمایه استنادی بالا رفتن اشراف اساتید و دانشگاه‌ها و میزان فعل و انفعالات علمی و تخصصی در مراکز است؛ زیرا سومین پایگاه استنادی معتبر بین المللی به شمار می‌رود. ایجاد بستر سنجش اثرگزاری تولیدات علمی و مقالات، تسهیل ارزیابی میزان توانمندی اساتید و دانشجویان، توانمندسازی مدیران و حله‌های اندیشه ورز برای سیاست گذاری علمی بهتر و تعیین چشم‌اندازهای اثربخش، چابک‌سازی ظرفیت‌های به روز برای توسعه علمی مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی جهان‌اسلام، از جمله مزیت‌های به دست آمده به فراخور شکل‌گیری مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام به حساب می‌آید.

*رتبه بندی در (isc)

مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام از سال ۱۳۸۹ دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور را براساس ۲۶ شاخص در قالب ۵ معیار کلی پژوهش، آموزش، وجهه بین‌المللی، تسهیلات-امکانات و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و صنعتی که مهمترین مأموریت‌های دانشگاهی را مد نظر قرار می‌دهند، ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند. روششناسی رتبه‌بندی ملی ISC توسط تیمی متشکل از خبرگان و متخصصان رتبه‌بندی تهیه و در ششمین نشست وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی مصوب می‌گردد. این مؤسسه ضمن ارائه سالانه رتبه بندی ملی ISC در کشور، از سال ۲۰۱۳-۲۰۱۴ رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی را در سطح کشورهای اسلامی آغاز کرده است. رتبهبندی جهان اسلام ISC براساس شاخصها و معیارهای تخصصی در حوزه علم‌سنجی و متناسب با سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری صورت می‌پذیرد. نظام‌های رتبه‌بندی ملی و جهان اسلام ISC با ارائه شاخص‌های تخصصی و متنوع این امکان را برای دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی فراهم آورده است تا با سنجش همه جانبه عملکرد خویش و آگاهی دقیق از رقبای ملی و منطقه‌ای، برنامهریزی‌ها و سیاستگذاری‌های مناسب جهت رشد وضعیت و تبدیل شدن به دانشگاه‌های تراز جهانی را اتخاذ کنند.

*ظرفیت طلایی برای توسعه تعاملات و انتقال تجربیات

بسترهایی مانند مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام این امکان را به کشورهای عضو و غیرعضو می‌دهد که با انتشار مقالات علمی در قالب‌های مختلف پژوهشی، نسبت به انتقال تجربیات و افزایش تعاملات دانشی سرعت و دقت بیشتری داشته‌ باشند. علاوه بر نمایه‌سازی مقالات، ISC تعدادی خدمات دیگر مرتبط با تحقیقات علمی و انتشارات ارائه می دهد. این خدمات شامل تجزیه و تحلیل استناد، ارزیابی تحقیق و شبکه‌های علمی است. شایان ذکر است که ISC همچنین کنفرانس‌ها و کارگاه‌های آموزشی را برای ترویج همکاری و تبادل علمی در جهان اسلام برگزار می‌کند که ظرفیت مهمی برای توسعه دیپلماسی علمی کشورهای جهان‌اسلام به شمار می‌رود. یکی از اهداف کلیدی این مجموعه ترویج استفاده از منابع‌اسلامی در تحقیقات علمی است؛ زیرا اهمیت دانش‌اسلامی را به رسمیت می‌شناسد و به دنبال ادغام آن در تحقیقات علمی مدرن است.

*(isc)، علم نافع و حل مسائل داخلی و خارجی  

جمهوری اسلامی ایران با تولید ISC، بعد از ایالات متحده که ۶۰ سال در مطالعات استنادی تجربه دارد و نیز بعد از کشور هلند، سومین نظام‌استنادی جهان را بنیانگذاری کرده‌ است. این فرآیند، گام بلندی در راستای بهره‌مند سازی کشورمان و همچنین دولت‌های عضو در این مجموعه استنادی از علوم کاردی و درحقیقت همان «علم نافع» محسوب می‌شود. اگر دانشگاه های را به مثابه سوزن بانی که حرکت قطار در مسیر ریل‌ها را سازمان می‌دهد بدانیم که جهت دهنده‌ی قطار پیشرفت کشور به سمت ریل انقلاب و تمدن اسلامی محسوب می‌شوند بدانیم، با توجه به اینکه ریل انقلاب هنوز در مرحله‌ی دولت اسلامی تکمیل نشده و نیازمند ارائه‌ی منشورها و تولید الگوها، مکتب‌ها و نظامات قدرتمند، مستحکم، غنی و جهان شمول در عرصه‌های یکپارچه‌ی اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، هنری، فنی و علمی است، به جایگاه isc در این فرآیند پی خواهیم برد.

نقش آفرینی فعال در تولید آثار فاخر و نمایه سازی آنها در مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام به ما این امکان را می‌دهد که درک بهتری نسبت به میزان اثربخشی تولیدات علمی داخل کشور در حل مسائل کشور و انتقال تجربیات و راهکارها به کشورهای عضو را می‌دهد. در موضوع اثربخشی isc در شکل گیری علم نافع  و هعمچنین ضرورت قرار گرفتن در ریل صحیح پیشرفت و علوم کاربردی؛ رهبر معظم انقلاب «استعمار» و «بمب اتم» را دو نمونه تاریخی از نتایج قرار گرفتن علم در مسیر غلط دانسته و می‌گویند: « باید همواره مراقب باشیم تا اخلاق و معنویت در کنار علم قرار گیرد.» با عطف به این مسئله، از این موضوع مهم نباید غافل شد که در حرکت علمی باید نیازهای فعلی و نیازهای آینده کشور مد نظر قرار گیرند و در رشته هایی سرمایه گذاری شود که مورد نیاز کشور است.

*آیا isc کافی است؟

در پاسخ به این سئوال که نقش آفرینی فعال در isc کافی است یا نه باید پاسخ داد که این سئوال به منزله حرکت از پله دوم است. پس لازم است که در این فرایند به پله ی اول یعنی؛ نقش مجدانه اساتید بوده و  و پس از آن نقش آفرینی فعال دانشجویان با انگیزه برگردیم. رکن اول و پیشران حرکت علمی کشور اساتید طراز انقلاب اسلامی هستند و رکن دوم دانشجویان هستند که کشور را در مسیر قله‌های پیشرفت قرار داده و مسائل کشور را با تولیدات کاربردی حل و فصل می‌کنند.

Isc ظرفیت تبلور حل مسائل کشور

تاکید بر نقش‌آفرینی دانشجویان در خط‌مقدم حل مسائل کشور یکی از محورهای مستمر بیانات رهبر انقلاب است. ایشان می‌فرمایند: «برای اینکه بتوانیم به آینده‌های مطلوب برسیم، احتیاج به نسل جوان باهمت پرانگیزه‌ مؤمن تلاشگر کاردان راه‌بلد داریم.» (بیانات رهبرانقلاب در دیدار دانشجویان نمونه و نمایندگان تشکل‌های مختلف دانشجویی ۲۵/۰۷/۱۳۸۵) با عطف به این محور از فرمایشات مقام معظم رهبری، پژوهش کابردی اثرگزار، استفاده از آن در حل مسائل کشور و همچنین ثبت بازخورد دستاوردهای علمی جوانان و دانش پژوهان در مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام ظرفیتی برای ایجاد انگیزه در کشورهای مسلمان مدرن برای الگوگیری از دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در تحولات داخلی وخارجی محسوب می‌شود. Isc را می توان به مثابه آینه ای روشن از توانمندی های کشور و سند رقابت موفق دانشمندان ایرانی با اندیشه ورزان خارجی عنوان کرد که در طول سالیان متمادی و از سوی سازمان های بین المللی نسبت به آن اعتراف شده که جمهوری اسلامی ایران نقش بسزایی در تولید علم اثربخش در جهان امروز داشته است. ظرفیت نمایه سازی مقالات و تولیدات علمی در بسترهایی چون مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام به عنوان فرصتی برای رقابت بین‌المللی در میدان علم‌نافع و تلفیق تجربیات با هدف حل مسائل‌کشور در عرصه‌های مختلف ارزیابی می‌گردد.

لینک خبر در خبرگزاری دانشجویان (ایسنا)

کانال رسمی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام در پیام رسان های ایتا، بله و روبیکا:

http://eitaa.com/ihu_ac_ir

http://ble.ir/ihu_ac_ir

https://rubika.ir/ihu_ac_ir